www.tovima.gr
 

www.efsyn.gr
 

Η πεζογραφία πάντα είχε την τάση να σκιαγραφεί καλύτερα από κάθε άλλο είδος τέχνης παθογένειες της εποχής της. Η έκταση του έργου αλλά και η πλοκή με τις εξωτερικές προβολές είτε επηρεάζουν τον ήρωα είτε με την καταγραφή τους ως κοινωνικό πλαίσιο και φόντο πάντα επέτρεπαν στους συγγραφείς να σχολιάζουν την κοινωνία και τα πάθη της. Τα τελευταία δε χρόνια εμφανίζονται στην πεζογραφία ολοένα και περισσότερα μυθιστορήματα που άμεσα αναφέρονται στην οικονομική κρίση.
Άλλωστε, αυτό έκαναν οι πρώτοι εισηγητές του μυθιστορήματος (novel/nouvelle) όταν εγκατέλειψαν τους μεσαιωνικούς ήρωες-ιππότες και στράφηκαν στην κοινωνία τους με πρωταγωνιστές απλούς ανθρώπους, αντιήρωες (Βίκτωρ Ουγκώ). Ο Μπαλζάκ σημείωνε «μελετώ την πορεία της εποχής μου και τυπώνω αυτό το βιβλίο» (Χωριάτες). Στην πραγματικότητα μοιάζει να έχουμε μία νέα στροφή στον ρεαλισμό (το μέλλον θα δείξει) και τη σύνδεση με τις ρίζες του λογοτεχνικού είδους.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο κινείται και ο Γιώργος Δενδρινός με το νέο του μυθιστόρημα «Πάει η μουστάρδα στην κρεμ μπρουλέ;» (εκδόσεις Μεταίχμιο 2015). Στην πραγματικότητα δεν έχουμε μια νατουραλιστική ή ρεαλιστική καταγραφή της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Αντίθετα, ο ίδιος ο σουρεαλιστικός τίτλος μας προδιαθέτει για την υπερ-ρεαλιστική αποτύπωσή της.
Μέσα από τη μυθοπλασία και την υπερβολή ξεπροβάλλει μια «φυσική» ειρωνεία. Η φυσικότητα στην υπερβολή (που θυμίζει σουρεάλ επιστημονική φαντασία) και η ένταξή της στη φυσιολογική εξέλιξη της πλοκής προκαλούν γέλιο θίγοντας με παραστατικότητα και ρεαλισμό τα πάθη της ελληνικής κοινωνίας εν μέσω κρίσης. Για τον Δενδρινό ο πόνος της κρίσης και η αντίθεση προς τον ανέμελο και πολυτελή βίο των εύπορων στρωμάτων, που επηρεάστηκαν λίγο, μπορεί να καταγραφεί μόνο ως μια σουρεαλιστική μυθοπλασία. Καμία λογική δεν μπορεί να επιβιώσει σε έναν παράλογο κόσμο.Το γέλιο και η σάτιρα διαπνέουν κάθε σελίδα του βιβλίου. Άλλωστε σε έναν κόσμο γεμάτο γκουρμέ φαγητά, ακόμα και οι άστεγοι αναζητούν νέες γαστριμαργικές απολαύσεις.
Μυθιστορηματικά, η κρίση τονίζεται έμμεσα με τη σύγκριση της ζωής των ανθρώπων του Ψυχικού και των αστέγων που αναζητούν αποφάγια σε κάδους σκουπιδιών. Πρόκειται για δύο διαφορετικούς κόσμους: οι άστεγοι πτυχιούχοι (αποτυχημένοι και πτωχευμένοι γιάπηδες) και οι εύποροι Αθηναίοι, μορφωμένοι και ανικανοποίητοι από όλα, που ψάχνουν συνεχώς νέα ενδιαφέροντα.
Σαρκάζει τις καταναλωτικές ψευδαισθήσεις των Ελλήνων και του ρόλου των μίντια προς την γκουρμέ κουζίνα με τους τηλεσέφ, είναι οι συχνές αναφορές σε μαγειρικές εφευρέσεις και τους περίεργους συνδυασμούς των σεφ την ώρα που οι άστεγοι αυξάνονται και οι κάδοι σκουπιδιών γίνονται κέντρα σίτισης (ξεχωρίζουν τα τέσσερα κεφάλαια γύρω από την τροφική δηλητηρίαση του άστεγου Τόλη). Στο ίδιο πνεύμα και η σαρκαστική διάθεση του συγγραφέα για τον βίο των μεγαλοαστών του Ψυχικού (οι κηδεμόνες της Ματίλντας), η εμμονή για το σεξ στη μέση ηλικία των εύπορων Αθηναίων και σε μια σουρεαλιστική προσέγγιση οι γαστριμαργικές απολαύσεις των πτυχιούχων αστέγων της πρωτεύουσας.
Από τα ζητήματα που δίνονται με τον πλέον κωμικό και καυστικό τρόπο είναι η παρουσίαση της παθογένειας του ανώτατου εκπαιδευτικού συστήματος (ενταφιασμός του πρύτανη, μελέτες και διάσωσης γοργόνων). Χαρακτηριστικές είναι και οι επιστημονικές αναζητήσεις τους, όπως αποκαλύπτουν οι τίτλοι των διδακτορικών μελετών τους και οι άλλες έρευνες (συντακτικό στο τροπάρι της Κασσιανής, επανένταξη κακοποιημένων ανθρώπων από καγκουρό, το κέντρο άμελξης σπέρματος «άμωμος σύλληψη»), που ταυτόχρονα -μέσα από την ειρωνεία και την υπερβολή- τονίζουν και τον μεταπτυχιακό κορεσμό και πληθωρισμό που παρατηρείται στη χώρα, όπως και η υπερβολική και παράλογη εξειδίκευση ορισμένων ΤΕΙ (ιχθυοκομμωτικής κ.λπ.).
Παράλληλα, θέτει και το ζήτημα της απόλυσης δημοσίων υπαλλήλων και των παρενεργειών στο κράτος. Με δηκτικό σαρκασμό «αναλύει» το γερμανικό σχέδιο εκτόξευσης των δημοσίων υπαλλήλων σε τροχιά, ώστε να μειωθεί ο αριθμός τους, της τοποθέτησης -ως ραδιενεργά απόβλητα- στην κοιλάδα του Ρουρ, ειδικά μετά την αποτυχία του ελληνικού σχεδίου για δωρεάν εκδρομές δημόσιων λειτουργών στο Ζάλογγο, ενώ υπάρχουν και σαφείς αναφορές στις τοποθετήσεις πολιτικών για ευθανασία.
Παράλληλα, ο συγγραφέας βρίσκει -ή εφευρίσκει- ευκαιρίες προκειμένου να αναφερθεί στην πολιτική, την κατάντια του ΕΣΥ-ΕΟΠΥΥ, τη βιοτεχνολογία και την ελληνική γραφειοκρατία. Όλα περνούν μέσα από τις χιουμοριστικές δαγκάνες του Δενδρινού, χωρίς να μένει τίποτα ασχολίαστο, όπως το καμποτάζ και ο τουρισμός, οι διαδηλώσεις κατά των μνημονίων, το εμπόριο ιερών λειψάνων και οι κλοπές μετάλλων έως και οι μαϊμού συντάξεις αναπηρίας.
Ο δηκτικός σαρκασμός και η σουρεαλιστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας για τον Δενδρινό είναι ο μόνος τρόπος που μπορεί να αντιμετωπιστεί ο ελληνικός τραγέλαφος. Δύο διαφορετικοί κόσμοι δίπλα δίπλα εμφανίζονται στην Αθήνα στην εποχή της κρίσης. Δύο κόσμοι ταξικά αντίθετοι, που μέσα από τις αντιθέσεις τους υποδεικνύουν μία εικόνα χάους και γέλιου αντί οδυρμού.
Και ίσως τελικά αυτό το καυστικό γέλιο να είναι εκείνο που χρειαζόμαστε ώστε να αντιμετωπίσουμε τη σκληρότητα της εποχής μας. Γιατί σε μια εποχή που άστεγοι και άλλοι πεινούν, είναι παράλογο να ανθούν οι τηλεσέφ ή να αυξάνονται τα εστιατόρια πολυτελείας. Σε μια εποχή που η κοινωνία διαλύεται, η έρευνα δεν μπορεί να στρέφεται (με ό,τι οικονομικούς πόρους απαιτεί) στην επανένταξη κακοποιημένων ανθρώπων από... καγκουρό ή στη διάσωση… μεγαλεξανδρινών γοργόνων.
 

www.diastixo.gr