«Δεν νομίζω ότι μπορώ να συνεχίσω να γράφω. Σε δυο τρία χρόνια θα είμαι πολύ μεγάλη, θα είμαι πολύ κουρασμένη» είχε πει σε μια συνέντευξή της το 2006. «Πόση από τη ζωή μου πέρασα βαδίζοντας σ’ αυτό τον δρόμο, τι άλλο θα μπορούσα να έχω κάνει και πόση ενέργεια ξόδεψα που θα μπορούσα να έχω επενδύσει αλλού; Είναι πολύ παράξενο να το σκέφτομαι αυτό τώρα, επειδή τα παιδιά μου είναι πια μεγάλα, δεν με χρειάζονται, κι όμως αισθάνομαι ότι έχω ζήσει μόνο ένα μέρος αυτής της ζωής και ένα άλλο μέρος της δεν το έχω ζήσει».

Μπορεί να αθέτησε την απόφασή της να μην ξαναγράψει, όμως τήρησε κατά μεγάλο μέρος, ακόμα και αφότου πήρε το Νόμπελ, την υπόσχεση να κρατηθεί μακριά από τη δημοσιότητα. Τον Ιούλιο του 2013 ανακοίνωσε επίσημα την απόσυρσή της. Η υγεία της αποτελεί σίγουρα πρόβλημα. Ο Douglas Gibson, o καναδός εκδότης της, λέει ότι όταν του παρέδωσε το Ακριβή μου ζωή, του είπε ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο βιβλίο της κι ότι ο ίδιος ένιωσε πως το εννοούσε αυτή τη φορά. Γράφει πριν από τα τέσσερα τελευταία διηγήματα της συλλογής: «Πιστεύω ότι είναι τα πρώτα και τελευταία –και τα κοντινότερα– πράγματα που έχω να πω για τη δική μου ζωή».

 «Είναι υπέροχο και για μένα και για το διήγημα» είπε μετά την ανακοίνωση της βράβευσής της με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. «Συχνά το διήγημα απαξιώνεται ως κάτι που κάνουν οι άνθρωποι πριν γράψουν ένα μυθιστόρημα… Θα μου άρεσε να έρθει στο προσκήνιο… ως κάτι αυτοτελές».

Στα διηγήματά σας πολύ συχνά όποια γυναίκα τραβήξει επάνω της την προσοχή στιγματίζεται – o εγωκεντρισμός αντιμετωπίζεται ως επαίσχυντη τάση. Χρειάστηκε πολλή προσπάθεια για να ξεπεράσετε αυτή την ιδέα στη ζωή σας και να προωθήσετε τον εαυτό σας ως συγγραφέα; Ήταν φυσιολογικό για ένα κορίτσι από το επαρχιακό Οντάριο να πάει στο πανεπιστήμιο την εποχή που το κάνατε εσείς;

Ανατράφηκα να πιστεύω ότι το χειρότερο που μπορούσε να κάνει ένα κορίτσι ήταν να «τραβήξει την προσοχή» ή «να περνιέται για έξυπνη». Η μητέρα μου παρέβη αυτό τον κανόνα και τιμωρήθηκε με την πρώιμη εμφάνιση της νόσου του Πάρκινσον. (Ο κανόνας ίσχυε για τους επαρχιώτες, σαν εμάς, όχι τόσο για τους κατοίκους των πόλεων.) Εντάξει. Κανένα από τα κορίτσια που γνώριζα δεν πήγε στο πανεπιστήμιο, και ελάχιστα αγόρια το έκαναν. Είχα υποτροφία για δύο χρόνια μόνο, αλλά μέχρι τότε τα είχα φτιάξει με ένα αγόρι που ήθελε να με παντρευτεί και να με πάει στη Δυτική Ακτή. Έτσι θα μπορούσα να γράφω συνεχώς. (Αυτό επεδίωκα απ’ όταν ακόμη ζούσα στο πατρικό μου. Ήμαστε φτωχοί αλλά είχαμε πάντοτε βιβλία στο σπίτι μας.)

Έχετε γράψει τόσο πολλά για νεαρές γυναίκες που αισθάνονται παγιδευμένες στον γάμο και στη μητρότητα και αναζητούν κάτι περισσότερο στη ζωή τους. Παντρευτήκατε και η ίδια πολύ μικρή και αποκτήσατε δύο κόρες γύρω στα είκοσι πέντε. Πόσο δύσκολο ήταν να ισορροπήσετε τις υποχρεώσεις σας ως συζύγου και μητέρας και τις φιλοδοξίες σας ως συγγραφέα;

Δεν ήταν οι οικιακές δουλειές ή τα παιδιά που με κρατούσαν πίσω. Οικιακά έκανα όλη μου τη ζωή. Ήταν ο κανόνας που έλεγε ότι οι γυναίκες που προσπαθούσαν να κάνουν κάτι τόσο παράξενο όπως να γράψουν ήταν απρεπείς και πιθανότατα αμελείς. Βρήκα όμως φίλες – άλλες γυναίκες που αστειεύονταν και διάβαζαν κρυφά, και περνούσαμε πολύ ωραία.

Το πρόβλημα ήταν τα ίδια τα γραπτά μου, που συχνά ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΚΑΛΑ. Περνούσα μια απρόσμενη μαθητεία. Η τύχη τα έφερε έτσι που εκείνη την εποχή υπήρχε μια γενικότερη τάση να προσδιοριστεί και να αναδειχτεί η καναδική λογοτεχνία. Έτσι, κάποιοι άνθρωποι στο Τορόντο πρόσεξαν τις δειλές μου προσπάθειες και με βοήθησαν.

Το Ακριβή μου ζωή περιλαμβάνει κάποια κείμενα για τα οποία λέτε ότι «δεν είναι ακριβώς διηγήματα […] δίνουν την αίσθηση αυτοβιογραφίας, παρότι στην πραγματικότητα δεν είναι πάντα ακριβώς αυτό». (Ένα από αυτά, το «Ακριβή μου ζωή», δημοσιεύτηκε στον New Yorker ως ένα είδος απομνημονευμάτων, όχι ως διήγημα.) Αυτά τα κείμενα μοιάζουν σχεδόν ονειρικά – αποσπασματικές αναλαμπές από στιγμές της παιδικής σας ηλικίας που τις θυμάστε και δεν τις θυμάστε, τις καταλαβαίνετε και δεν τις καταλαβαίνετε. Βασίζονται σε ημερολόγια που κρατούσατε τότε;

Δεν κράτησα ποτέ μου ημερολόγιο. Απλώς θυμάμαι πολλά και είμαι πιο εγωκεντρική από τους περισσότερους ανθρώπους.

Η μητέρα σας παίζει κάποιο ρόλο και στα τέσσερα αυτά κείμενα. To 1994, σε μια συνέντευξη στο Paris Review, είχατε πει ότι η μητέρα σας αποτελεί κεντρικό πρόσωπο στη ζωή σας. Ισχύει ακόμη αυτό;

Η μητέρα μου, υποθέτω, αποτελεί ακόμη κεντρική φιγούρα στη ζωή μου, επειδή η δική της ζωή υπήρξε τόσο θλιβερή και άδικη και η ίδια τόσο γενναία, αλλά και επειδή είχε βαλθεί να με μετατρέψει στο κοριτσάκι εκείνο που αναφέρεται στα στιχάκια του Κατηχητικού, πράγμα που, από εφτά ετών περίπου, αγωνιζόμουν να μη γίνω.

Υπάρχει κάποιο διήγημα από το Ακριβή μου ζωή που αγαπάτε ιδιαίτερα; Κάποιο που σας δυσκόλεψε περισσότερο από τα άλλα;

Έχω μια προτίμηση στο «Αμούνδσεν» – με δυσκόλεψε τόσο πολύ! Και η αγαπημένη μου σκηνή είναι από το «Περηφάνια», εκείνη όπου τα κουναβάκια περπατούν στο χορτάρι. Στην πραγματικότητα, μου αρέσουν όλα πολύ, αν και ξέρω ότι υποτίθεται ότι δεν πρέπει να το λέω αυτό.

Τα αναπάντεχα μυστικά της καθημερινότητας

Γεννημένη το 1931 στο Οντάριο του Καναδά, από πατέρα αγρότη και μητέρα δασκάλα, η Άλις Μονρό (Alice Munro) έκανε πέρσι με τους τίτλους των βιβλίων της τον γύρο της υφηλίου, κερδίζοντας το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η Σουηδική Ακαδημία χαρακτήρισε τη Μονρό «Τσέχοφ του Καναδά», επαινώντας τη διηγηματογραφία της για τη δύναμή της να αποκαλύπτει κάτω από τις ακύμαντες καθημερινές επιφάνειες τα πιο αναπάντεχα μυστικά. Τις διαπιστώσεις της Σουηδικής Ακαδημίας επιβεβαιώνει το βιβλίο της Μονρό «Ακριβή μου ζωή», που κυκλοφόρησε προ ολίγων ημερών από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Σοφίας Σκουλικάρη. Η «Ακριβή μου ζωή» δημοσιεύτηκε το 2013 στα αγγλικά και αποτελεί μια περιπλάνηση στα αγροτικά τοπία και τις μικρές, επαρχιακές πόλεις του Καναδά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ή και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Τα διηγήματα της Μονρό φτάνουν μέχρι και τη δεκαετία του 1930, με πολλούς υπαινιγμούς για την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, όταν ο αγροτικός Καναδάς υπέφερε από το φάσμα της φτώχιας και ο αγώνας για την επιβίωση βρισκόταν στην ημερησία διάταξη. 

Ο πόλεμος, όμως, και οι οικονομικές δυσκολίες αποτελούν μόνο το φόντο των διηγημάτων της Μονρό γιατί εκείνες που αναλαμβάνουν στην πραγματικότητα πρωταγωνιστικό ρόλο στις σελίδες της είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Τα πρόσωπά της είναι πρόσωπα που ενώ δεν μπορούν να αποσπαστούν από το κάδρο της καθημερινότητας, παραμένοντας εγκλωβισμένα στις βιοτικές τους μέριμνες, καταφέρνουν παρ’ όλα αυτά να αποκτήσουν μιαν ισχυρή ατομικότητα, αναδεικνύοντας βαθμιαία ποικίλες κρυφές πτυχές του ψυχισμού τους. Το διήγημα αποδεικνύεται ο χώρος εντός του οποίου αναπνέει κατά τον φυσικότερο τρόπο ως συγγραφέας η Μονρό: λεπτές φέτες καθημερινής διαβίωσης φωτισμένες με ένα παράξενο φως, που θα προικίσει το χειροπιαστό και το οικείο με ένα ακανόνιστο έως και αλλόκοτο στοιχείο, αντλημένο από τα αδιάγνωστα βάθη της ύπαρξης.

Ποιοι ακριβώς είναι, ωστόσο, οι ήρωες των διηγημάτων της «Ακριβής μου ζωής»; Ποιες είναι οι επιλογές τους και ποιους κινδύνους εγκυμονούν; Έχουμε εδώ ένα σύνολο που περιλαμβάνει τις πιο διαφορετικές περιπτώσεις. Μια νεαρή μάνα που θα εγκαταλείψει, έστω και για λίγο, το σπλάχνο της στην κουκέτα του τρένου προκειμένου να συνευρεθεί με έναν τυχαίο εραστή. Ένας γιατρός που θα σπεύσει να απομακρυνθεί πανικόβλητος από την υπόσχεσή του για γάμο. Μια γυναίκα που θα αργοσβήσει μέσα στο νοσοκομείο ύστερα από την απόφασή της να ζήσει με έναν άντρα ο οποίος δεν θα είναι ο σύζυγός της. Ένας άλλος γιατρός που δεν θα ανεχθεί κανέναν μουσαφίρη στο σπίτι του. Ένας ανάπηρος που θα αρνηθεί ευγενικά να τον λυπηθούν για την αναπηρία του. Μια ηλικιωμένη που θα τρομοκρατηθεί μπροστά στα πρώτα συμπτώματα απώλειας της μνήμης της. Ένα γεροντικό ζευγάρι που ενώ σκέφτεται την αυτοκτονία, θα παθιαστεί ξαφνικά από την ερωτική ζήλεια ή ένα άλλο ζευγάρι, παράνομο αυτό, που θα δει τον εκβιαστή του να πεθαίνει χωρίς κανέναν εμφανή λόγο. Αλλά κι ένα κορίτσι (το κορίτσι που ήταν η Μονρό στην παιδική και την εφηβική της ηλικία) έτοιμο να θρηνήσει για τον θάνατο της υπηρεσίας του σπιτιού, να στραγγαλίσει τη μικρότερη αδελφή του, να κλάψει για την ελευθεριάζουσα ομορφιά μιας τοπικής γόησσας ή να απορήσει με μια σαλεμένη γειτόνισσα η οποία πολιορκεί το οικογενειακό του άβατο. 

Κανένας από τους ήρωες της Μονρό δεν διαπράττει όντως το Κακό και κανένας επίσης δεν καταλήγει θύμα του οποιουδήποτε καταστροφικού δράματος. Παρακολουθώντας το ξετύλιγμα του βίου των πρωταγωνιστών της, ο οποίος κινείται στο σύνορο μεταξύ φύσης και πολιτισμού και μπορεί συχνά να καλύπτει τον χρόνο μιας ολόκληρης ζωής, που δεν είναι άλλος από τον χρόνο του μυθιστορήματος, διακρίνουμε μόνο αντανακλάσεις: πράγματα που θα μπορούσε να έχουν συμβεί, αλλά απετράπησαν την εσχάτη ώρα, αφήνοντας πίσω τους την αίσθηση της λύτρωσης ή, το πολύ, μιας σιωπηλής ματαίωσης χωρίς καμία περαιτέρω συνέπεια. Η σοφία ενός κόσμου που ξέρει πώς να μην γκρεμίσει τα θεμέλιά του ακόμα κι αν τα έχει ακούσει να τρίζουν απειλητικά κατ’ επανάληψη.

www.tovima.gr

Ένα δίκαιο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2013. Ιστορίες σε μια επαρχία του Καναδά, μια αφήγηση «μικρών ιστοριών» για «μικρούς ανθρώπους» και μαζί τέσσερις αυτοβιογραφικές αφηγήσεις. Απαράμιλλη τεχνική, βαθιά αγάπη για τους ανθρώπους, εξαίρετη γραφή και ένα κλίμα που σε συνεπαίρνει.

www.kathimerini.gr

Μια συλλογή από νυσταγμένες, απλές ιστορίες ταπεινών και θλιμμένων ηρώων στον μελαγχολικό Καναδά, γενικά πολλή μελαγχολία. Τα διηγήματα, ωστόσο, είναι τόσο καλογραμμένα, που σε αφήνουνε λαχανιασμένο.

fractalart.gr

www.vivliocafe.blogspot.gr

www.librofilo.blogspot.gr